De coronacrisis veroorzaakte een tekort aan IC-bedden in Nederland. Duitsland schoot ons te hulp, maar hun boodschap is duidelijk: “Nederland heeft te weinig IC-bedden om noodsituaties, zoals de COVID-19-pandemie, aan te kunnen.” Uitbreiding van het aantal IC-bedden is echter gemakkelijker gezegd dan gedaan, want een afdeling voor intensieve zorg opzetten is meer dan een paar bedden en apparatuur in een afgesloten ruimte plaatsen. Ten eerste zijn er natuurlijk meer gespecialiseerde verpleegkundigen nodig, maar het vraagt ook om een doordacht plan qua ruimte, inrichting en logistieke lijnen, zodat de infectiepreventie optimaal is.
Heeft Nederland te weinig IC-bedden?
Laat ik het huidige aantal IC-bedden in Nederland eens vergelijken met Duitsland. Nederland had minder dan zeven intensive care-bedden per 100.000 inwoners, onze oosterburen rond de dertig. In Duitsland is het aantal ‘normale’ ziekenhuisbedden door de jaren heen teruggebracht, maar het aantal ic-bedden is juist verhoogd. En dat hebben ze niet alleen gedaan omdat ze deze pandemie zagen aankomen. Ook de toename van patiënten met complexe ziektebeelden en de vergrijzing spelen een rol. Hierdoor zijn er meer ingewikkelde operaties nodig en komen er dus meer patiënten op de IC terecht.
Ik hoor en lees dat pandemieën ons in de toekomst vaker kunnen treffen. Als dat waar is, dan is het tekort aan IC-bedden in Nederland dus een terechte zorg. Tel daarbij op dat ook wij te maken hebben met vergrijzing en complexere patiëntbehandelingen. Je kunt dan niet anders dan concluderen dat we in Nederland moeten gaan werken aan uitbreiding van de IC-capaciteit.
Bij bouw IC komt veel kijken
Voordat de bouw en inrichting van een IC start, moeten er keuzes gemaakt worden over de grootte en toepassing, de benodigde techniek en de inrichting. Het betekent ook dat er moet worden nagedacht over de keuze en installatie van apparatuur voor luchtbehandeling en het bewaken van de luchtkwaliteit in deze ruimten. Om (wond)infecties door vervuilde lucht te voorkomen, is het noodzakelijk de vastgestelde kritische procesparameters (druk(verschil), ruimtetemperatuur, luchtvochtigheid, luchtkwaliteit en flow) te monitoren en te beheersen.
Door ruimtes in onderdruk of op overdruk te brengen kunnen deeltjes en virussen buiten of juist binnen een ruimte worden gehouden. Van dit principe wordt gebruik gemaakt om verontreinigde lucht buiten IC’s te houden. Uiteraard moet wel continu in de gaten worden gehouden hoe het met die luchtdrukverschillen is gesteld.
Vervuilde lucht en virussen buiten de IC houden
Om de overdruk en downflow onder controle te houden, moet operatie- en IC-personeel zich aan diverse richtlijnen houden. Zo mag de deur niet onnodig geopend worden en is het niet gewenst dat medewerkers binnen de ruimte vaak heen en weer lopen. Wanneer het verplegend personeel dit wel doet, raakt de luchtcirculatie verstoord, kan vervuilde lucht in de ruimte komen en neemt de kans op virusverspreidingen en (wond)infecties toe. Soms moeten intensive care-afdelingen hierdoor zelfs tijdelijk sluiten.
Heersende drukhiërchie is kritische parameter
Binnen een IC is de heersende drukhiërarchie dus een belangrijke kritische parameter. Deze continue regeling speelt zich voor veel IC-medewerkers volledig achter de schermen af, maar wat gebeurt er eigenlijk allemaal?
Een GBS (gebouwbeheersysteem) is het hart van de technische installatie. Dit regelsysteem verzamelt meetgegevens en stuurt onder andere de luchtbehandelingskast aan die de lucht in de IC in blaast. De luchtbehandelingskast behandelt de buitenlucht, totdat deze de gewenste inblaascondities heeft. Denk daarbij aan de juiste temperatuur, relatieve vochtigheid en luchthoeveelheid. Verder wordt de buitenlucht (plus soms een deel retourlucht) in verschillende stappen gereinigd door diverse filtersecties. Met name de HEPA-filters (High-Efficiency Particulate Air filter) zorgen ervoor dat de lucht de vereiste klasse krijgt.
Drukverschil meten en bewaken
Het benodigde drukverschil meet men vaak tussen de IC (plus) en de gang (min). De gang is dan de referentiemeting. Tussen de IC en de gang zit nog een (omkleed)sluis. Deze ruimte staat ook op overdruk, maar vaak 5 Pascal lager dan de IC.
Er zijn verschillende oplossingen om ruimteluchtdruk te bewaken. Voorheen gebeurde drukverschilmeting vaak met analoge manometers die in de wand werden geplaatst. Op deze meters kan het drukverschil lokaal afgelezen worden. Het is dan niet mogelijk via het gebouwbeheerssysteem (GBS) een seintje te geven om de ventilator of variabel-volumeklep aan te sturen. Soms zijn deze manometers nog wel op de intensive care-afdelingen aanwezig, maar dan puur als lokale meting als de regelopnemer in de technische ruimte of boven het plafond weggewerkt zit.
Steeds vaker vindt de drukverschilmeting plaats met digitale drukverschiltransmitters. Een groot voordeel is dat de metingen dan veel nauwkeuriger zijn en er lokaal ook een alarmering kan worden gegeven. Uit de transmitter komt een uitgangssignaal (analoog of Modbus) dat het GBS direct kan inlezen.
Duidelijke en direct zichtbare waarschuwing
Via diverse meetinstrumenten, zoals een audiovisueel display, kan het IC-personeel in één oogopslag in de gaten houden of het binnenklimaat nog veilig is. Deze parameters zijn vast te leggen in een monitoringsysteem. Wij ontwikkelen bij Hitma maatwerkoplossingen voor monitoring, visualisatie en dataregistratie in kritische omgevingen.
Een veel toegepaste lokale monitor voor ruimtecondities, is de ATM420 voor audiovisuele over- en onderdrukbewaking. Naast lokale aflezing zijn de meetwaarden en statussen ook in te lezen op een gebouwbeheersysteem of monitoringssysteem. De display werkt als een soort verkeerslicht. Als het drukverschil in de ruimte in orde is, kleurt de display groen. Komt het drukverschil buiten de gewenste waarden, dan wordt de display rood. Deze duidelijke en direct zichtbare waarschuwing zorgt ervoor dat medewerkers direct actie kunnen ondernemen als dat nodig is.
Het ATM420-display heeft ook een ingebouwd akoestisch alarm met instelbare vertraging en acceptatiefunctie. De monitor kan één of twee afzonderlijke drukverschillen bewaken. Zo kan er bijvoorbeeld met één display tegelijkertijd een sluis en een ruimte worden bewaakt. De alarmering kan buiten bedrijf worden gezet tijdens schoonmaak- of onderhoudswerkzaamheden.
Werk aan de winkel
Er komt voor ziekenhuizen, naast beschikbaar budget, nog heel wat bij kijken voordat ze hun IC-capaciteit kunnen uitbreiden. En dan heb ik alleen nog maar zicht op ons deel van de technische inrichting. Ik ben ervan overtuigd dat we in Nederland meer IC-bedden nodig hebben, maar hiervoor zal nog veel werk verzet moeten worden. Vanuit mijn vakgebied zet ik hier graag mijn schouders onder.
